Shaikh Mohamed Fazil Musa Sultan (Art Fazil)

Penyanyi-penulis lagu rakyat Shaikh Mohamed Fazil Musa Sultan, yang lebih dikenali sebagai Art Fazil, sering dianggap sebagai “Bob Dylan Singapura”. Seperti Dylan, beliau dikenali kerana menyanyikan lagu-lagu yang berunsur kesedaran sosial dengan iringan gitar akustik dan harmonika.¹ Art menulis dan menyanyikan lagu dalam bahasa Melayu dan Inggeris, serta telah menggubah banyak lagu untuk artis-artis Melayu. Album-album beliau sendiri merupakan kejayaan kritikal.²

Kerjaya Awal
Perkataan pertama daripada nama pentasnya, Art, ialah akronim bagi “a rebellious teenager” (remaja yang memberontak) – satu label yang pernah diberikan kepada dirinya. Art mula terlibat dalam bidang muzik pada usia remaja. Pada usia 12 tahun, beliau belajar bermain gitar daripada “brudders” (slanga bagi “brothers”) di kolong blok rumahnya. Antara pengaruh muziknya pada waktu itu termasuk kumpulan rok seperti Deep Purple, Led Zeppelin dan Sweet Charity.³

Art telah mula menulis lagu sendiri – dalam bahasa Melayu dan Inggeris – sejak berusia 16 tahun. Fasih dalam kedua-dua bahasa, beliau pernah menyatakan bahawa lagu-lagu Melayunya lebih dekat dengan masyarakat Melayu, manakala lagu-lagu Inggerisnya mempunyai daya tarikan yang lebih bersifat sejagat.⁴

Pada tahun 1986, sejurus selepas menamatkan pengajian Peringkat ‘A’, Art menghantar kaset yang memuatkan lagu-lagu Inggerisnya kepada Jimmy Wee, ketua WEA Records pada waktu itu, dengan harapan syarikat rakaman tersebut akan mengambilnya sebagai artis. Walaupun Wee menyukai lagu-lagu tersebut, beliau berpendapat mutu nyanyian Art masih belum memadai. Art menolak cadangan Wee untuk menyerahkan lagu-lagunya kepada penyanyi lain, lalu meninggalkan pejabat itu. Dalam perjalanan keluar, beliau bertemu dengan Ramli Sarip daripada kumpulan rok Melayu tempatan Sweet Charity dan sempat berbual dengannya. Selepas itu, Art menghantar beberapa lagu Melayunya kepada Ramli.⁵

Ramli mengambil keputusan untuk merakam salah satu lagu ciptaan Art, Orang Kota, sekali gus memulakan kerjasama antara mereka. Art turut menyertai jelajah konsert Ramli sebagai penyanyi jemputan dan pemuzik iringan.⁶ Kemudian, Art juga menulis lagu-lagu Melayu untuk artis lain seperti Lovehunters dan Ella.⁷

Penubuhan Rausyanfikir
Pada tahun 1991, Art bersama rakannya Mohd Khair Mohd Yasin dan Mohd Esham Jamil menubuhkan kumpulan rok Melayu yang dinamakan Rausyanfikir, istilah Parsi yang bermaksud “pemikir”. Album sulung kumpulan ini, Rausyanfikir, diterbitkan pada tahun 1992 dan mendapat sambutan hangat serta ulasan positif. The Straits Times menyifatkannya sebagai “satu lombong bakat penulisan lagu, lirik yang bernas dan vokal yang mantap, disatukan dengan mantap dalam album sulung”. Album tersebut terjual lebih 25,000 unit di Malaysia dan Singapura.⁸

Album kedua kumpulan itu, Rusuhan Fikiran, diterbitkan pada tahun 1994 dengan tujuan menyampaikan mesej sosial yang serius melalui lagu-lagu yang menarik. “Kami mahu para pendengar menjadi pendengar yang berfikir. Lirik kami bertujuan untuk direnungkan. Kami tidak berniat mengubah dunia, tetapi sekiranya orang ramai memberikan reaksi dengan menjadikan dunia ini tempat yang lebih baik untuk didiami, kami percaya kami telah berjaya mencapai misi kami,” kata Art.⁹ Album tersebut mendapat sambutan baik, dan salah satu singlenya, Dikir Fikir Fikir, memenangi anugerah daripada Persatuan Penggubah dan Penulis Lirik Singapura (COMPASS) bagi Lagu Melayu Tempatan Terbaik pada tahun 1997.¹⁰

Kumpulan ini berhenti merakam lagu selepas kematian Esham Jamil pada tahun 1997.¹¹ Hanya pada tahun 2011, Art dan Mohd Khair bergabung semula dan menghasilkan Revolusion Rausyanfikir – sebuah album kompilasi lagu-lagu terdahulu Rausyanfikir serta dua lagu baharu.¹²

Kerjaya Solo
Pada tahun 1992, Art membuat penampilan solo pertamanya dalam konsert Acoustic Vibrations di The Substation. Walaupun hanya ditambah pada saat akhir, beliau berjaya memikat penonton dengan lagu-lagu bertema tempatan seperti 1964, mengenai rusuhan kaum yang berlaku di Singapura pada tahun tersebut, serta Full Moon Over Marina Bay, yang berkisar tentang keresahan remaja dan isu-isu belia.¹³ Wee – yang ketika itu ialah pengarah urusan label rakaman Pony Canyon – turut hadir, dan setelah mendapati mutu nyanyian Art telah meningkat, menandatangani Art sebagai artis label tersebut.¹⁴

Pada tahun berikutnya, pada 1993, Art melancarkan album sulung berbahasa Inggerisnya berjudul Art Fazil yang mengandungi 12 lagu folk-pop asli. Lagu-lagu tersebut banyak dipengaruhi oleh karya folk Bob Dylan dan balada rok Melayu.¹⁵ Dua single daripada album ini, Sometimes When I Feel Blue dan Everybody Else, mendapat tempat dalam carta radio tempatan. Lagu Sometimes When I Feel Blue turut memenangi anugerah Lagu Pop Inggeris Tempatan Terbaik pada Anugerah COMPASS 1995.¹⁶

Kerjaya di London
Walaupun albumnya berjaya di Singapura, pada tahun 1995 Art berangkat ke London, England. “London ialah pusat muzik, tempat berkumpulnya kumpulan muzik terbesar di dunia. Saya masih muda dan sebagai peminat muzik tegar, sudah tentu saya mahu berada di pusat tumpuan itu… Selain itu, saya sangat ingin meneroka sejauh mana saya boleh melangkah sebagai pemuzik dengan menghasilkan muzik saya sendiri,” katanya dalam satu wawancara dengan The New Paper.¹⁷

Meskipun tidak mempunyai ramai kenalan di London, Art cepat menyesuaikan diri dan mula dikenali dalam rangkaian kelab akustik. Beliau pernah membuat persembahan di kelab seperti The Rock Garden, Mean Fiddler, The Troubadour, The World’s End dan Bungies, tempat legenda muzik rakyat termasuk Bob Dylan dan Paul Simon pernah membuat persembahan. Pada tahun 1997, Art memenangi pertandingan penulisan lagu di Festival Fringe Edinburgh dengan lagu Monsoon Rain dan Karma Train, serta diraikan kerana menjadi satu-satunya penulis lagu bukan warga Britain dalam pertandingan tersebut.¹⁸

Pada tahun 2000, beliau dianugerahkan biasiswa COMPASS untuk melanjutkan pengajian diploma lepasan siswazah dalam pembangunan profesional berterusan di Guildhall School of Music and Drama di London, dan menamatkan pengajiannya pada 2003.¹⁹

Album solonya yang kedua, Nur, turut diterbitkan pada tahun 2000. Tidak seperti album pertamanya, Nur ialah sebuah album berbahasa Melayu. “Nur bermula daripada kerinduan untuk merakam lagu-lagu dalam bahasa Melayu. Ibarat selepas sekian lama berada di luar negara, seseorang pasti merindui masakan tempatan kegemaran dan ingin merasainya kembali. Begitulah perasaan saya sebelum menghasilkan album ini,” katanya. Album tersebut merupakan satu kejayaan kritikal; pada 2001, Art dicalonkan dalam enam kategori di Anugerah Planet Muzik, dan akhirnya memenangi anugerah Artis Baru Lelaki Terbaik, Artis Tempatan Terbaik dan Album Tempatan Terbaik.²⁰

Walaupun berpusat di London, Art sering pulang ke Singapura untuk membuat persembahan dan melawat keluarga serta rakan-rakan. Pada 2004, beliau mengadakan konsert bertajuk Kembara Seni di The Substation.²¹

Semasa di London juga, Art cuba memperkenalkan muzik dan budaya Melayu dengan menganjurkan festival Melayu pertama di London pada tahun 2005. “Festival ini seharusnya menjadi pembuka mata untuk melihat bagaimana akar budaya Melayu berkembang dari negara seperti Filipina, Madagaskar, Afrika Selatan hinggalah ke kepulauan Polinesia,” katanya. Festival tersebut, yang diadakan di The Royal Horticultural Halls & Conference Centre, mendapat sambutan baik serta menimbulkan minat terhadap budaya Melayu dalam kalangan ramai di sana.²²

Kerjaya di Malaysia
Pada 2009, Art melancarkan album keduanya dalam bahasa Melayu berjudul Syair Melayu, yang mengandungi lagu-lagu rakyat tradisional yang menjadi sebahagian daripada kehidupannya.²³ “Setelah bertahun-tahun menyanyikan lagu dalam bahasa Inggeris, saya ingin meneroka semula muzik akar budaya saya. Syair Melayu adalah seperti kembali ke titik asal; inilah lagu-lagu yang mengajar saya bagaimana untuk menyanyi. Saya juga belajar bertutur ketika kecil melalui sebahagian daripadanya,” katanya mengenai album itu.²⁴

Pada tahun yang sama, Art berpindah ke Malaysia untuk mengendalikan label rakamannya sendiri, Moro Records. Tentang keputusannya meninggalkan London, beliau berkata, “Saya asyik membuat persembahan di kelab yang sama di London. Ia menjadi suatu rutin yang berulang-ulang. Saya ingin mencuba sesuatu yang lain.” Sejak itu, Art terus aktif menyanyi, menggubah dan menghasilkan muzik, di samping menceburi bidang lakonan dengan membintangi dua telefilem yang ditayangkan di saluran kabel Malaysia.²⁵

Pada 2013, lagu lucu Rilek Brader – yang menyeru orang ramai supaya bersikap rasional – nyanyiannya bersama pelawak Malaysia, Imuda, menjadi tular di media sosial dengan lebih sejuta tontonan di YouTube.²⁶

Pada tahun yang sama, beliau turut melancarkan edisi ulang tahun ke-20 album Art Fazil di bawah label Moro Records, setelah memperoleh hak album tersebut daripada Pony Canyon yang telah gulung tikar. Pada 2014, Art mengadakan persembahan di Esplanade Recital Studio, membawakan “interpretasi baharu” bagi lagu-lagunya daripada album tersebut.²⁷

Anugerah Terpilih
1995: Sometimes When I Feel Blue, Anugerah COMPASS bagi lagu pop Inggeris tempatan terbaik.²⁸
1997: Dikir Fikir Fikir, Anugerah COMPASS bagi lagu pop Melayu tempatan terbaik.²⁹
2001: Artis Baru Lelaki Terbaik, Artis Tempatan Terbaik dan Album Tempatan Terbaik, Anugerah Planet Muzik.³⁰

Album dan Single Terpilih³¹
1992: Rausyanfikir (Pony Canyon; bersama Rausyanfikir)
1993: Art Fazil (Pony Canyon)
1994: Rausyanfikir Rusuhan Fikiran (Sakina Productions/BMG; bersama Rausyanfikir)
2000: Nur (Soul Library)
2002: “Song for the World” (single Mercy Relief)
2007: “Raya Nusantara” (single album Hari Raya, Life Records)
2009: Syair Melayu (Nusantara World Music/Life Records)
2011: Revolusion Rausyanfikir (Nusantara World Music/Life Records; bersama Rausyanfikir)
2012: Dendang Rakyat
2013: Art Fazil (edisi koleksi khas)

Untuk mengetahui lebih lanjut tentang perkembangan Art Fazil sebagai penyanyi dan penulis lagu, sila dengarkan rakaman wawancara sejarah lisan beliau di sini.

Penulis
Stephanie Ho

Rujukan
1. Christopher Toh, “Top 10 Essential Singapore Albums,” Today, 5 August 2010, 58. (From NewspaperSG)
2. Eddino Abdul Hadi, “Singing by His Own Rules: 8 Questions With… Art Fazil,” Straits Times, 23 May 2011, 3. (From NewspaperSG)
3. Sharon Lim, “Young at Art,” Straits Times, 26 February 1992, 6. (From NewspaperSG)
4. Woon Wui Jin, “For the Sake of Art,” Straits Times, 30 May 1993, 12. (From NewspaperSG)
5. Woon, “For the Sake of Art”; Lim, “Young at Art.” 
6. Woon, “For the Sake of Art”; Lim, “Young at Art.” 
7. Woon, “For the Sake of Art.”
8. Ida Bachtiar, “Rousing Rausyanfikir,” Straits Times, 10 April 1992, 3; Anuar Othman, “Rock Trio Target Album at Thinking Listeners,” Straits Times, 4 October 1993, 18. (From NewspaperSG)
9. Othman, “Rock Trio Target Album at Thinking Listeners”; Art Fazil Music, “About,” n.d.
10. “3rd COMPASS Awards,” Composers and Authors Society of Singapore, 20 April 1997, https://www.compass.org.sg/1997/04/20/3rd-compass-annual-awards-presentation/?hilite=%27fazil%27.
11. Eddino Abdul Hadi, “Singing by His Own Rules: 8 Questions With… Art Fazil.” 
12. Fatimah Rahmat, “Rausyanfikir Is Back!” 24 November 2011.  
13. Sharon Lim, “Folk Power,” Straits Times, 21 January 1992 (From Factiva via NLB’s eResources website); Lim, “Young at Art.” 
14. Woon, “For the Sake of Art.”
15. Woon, “For the Sake of Art.”
16. "1st COMPASS Awards," Composers and Authors Society of Singapore, 16 April 1995; Tan Kee Yun, “Art To Believe,” New Paper, 16 August 2009, 30–31 (From NewspaperSG); Jad Mahidin, “Art Focus,” Malay Mail, 25 January 2001. (From Factiva via NLB’s eResources website) 
17. Tan, “Art To Believe.”
18. Jad Mahidin, “Art Focus”; Composers and Authors Society of Singapore, Compass News (September 1997): 4. (Call no. RSING 780.235957 CN)
19. Jad Mahidin, “Art Focus”; Jad Mahidin, “Art Sees the Light,” Malay Mail, 16 March 2001; C. C. Neo, “Art’s Back for a Journey,” Straits Times, 27 May 2004. (From Factiva via NLB’s eResources website) 
20. Jad Mahidin, “Art Focus.”
21. Neo, “Art’s Back for a Journey.”
22. Eri Akbar, “London’s a Great Place to Show Off Malay Culture,” New Paper, 26 July 2005, 20; Fawziah Selamat, “Taste of Malay Life in London,” New Paper, 3 September 2005, 31. (From NewspaperSG)
23. Tan, “Art To Believe.”
24. Eddino Abdul Hadi, “Singing by His Own Rules: 8 Questions With… Art Fazil,” Straits Times, 23 May 2011, 3. (From NewspaperSG)
25. Eddino Abdul Hadi, “Singing by His Own Rules.”
26. Eddino Abdul Hadi, “Music With HeArt,” Straits Times, 14 April 2014, 5. (From NewspaperSG)
27. Eddino Abdul Hadi, “Music With HeArt.”
28. Composers and Authors Society of Singapore, “1st COMPASS Awards Presentation”; Tan, “Art To Believe.”
29. Composers and Authors Society of Singapore, “3rd COMPASS Awards.”  
30. Jad Mahidin, “Art Focus.”
31. Art Fazil Music, “About.”

Klik di sini untuk versi Bahasa Inggeris.
For the English version of this article, click here.

Klik di sini untuk kembali ke halaman utama.
To go back to the home page, click here.

Maklumat dalam artikel ini disahkan betul setakat Oktober 2025 berdasarkan sejauh mana ia dapat dipastikan daripada sumber kami. Ia bukan bertujuan untuk dijadikan sejarah menyeluruh atau lengkap tentang sesebuah subjek. Sila hubungi Perpustakaan untuk mendapatkan bahan bacaan lanjut mengenai topik ini. Jika anda ada sebarang maklum balas, sila kongsikan di sini.